Charaka Samhita: Chapter 1 Topics Flowchart
graph TD
A[Brahma's Creation of Ayurveda]:::source
A --> B{Knowledge Transfer Chain}:::teacher
B --> C(Assembly of Sages for Human Welfare):::discussion
C --> D((भारद्वाज, Bharadwaja Learns from Indra इंद्र)):::teacher
D --> E[Bharadwaja Teaches Ayurveda]:::teacher
E --> F{अत्रेय, Atreya’s Teaching & Six Disciples}:::teacher
F --> G(Importance of Ayurveda for Long Life):::principle
G --> H((Qualities of a Good Physician)):::principle
H --> I[Concept of Diseases Origin & Causes]:::principle
I --> J{Classification of Treatments}:::principle
J --> K(Four Pillars of Treatment):::principle
K --> L((Daily Regimen Dinacharya)):::guidelines
L --> M[Seasonal Regimen Ritucharya]:::guidelines
M --> N{Basic Guidelines for Healthy Living}:::guidelines
classDef source fill:#ffe5ec,stroke:#d6336c,stroke-width:2px;
classDef teacher fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef discussion fill:#e2e3e5,stroke:#495057,stroke-width:2px;
classDef principle fill:#d1e7dd,stroke:#0f5132,stroke-width:2px;
classDef guidelines fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Knowledge Transfer Chain
graph TD
Brahma[Brahma, ब्रम्हा]:::concrete
Brahma --> Dak{Daksha Prajapati, दक्ष प्रजापती}:::mix
Dak --> Ash(Ashivinikumars, अश्विनीकुमार):::mix
Ash --> Ind((Indra, इंद्र)):::mix
Ind --> Bhar[Bharadwaja, भारद्वाज]:::mix
Bhar --> Atr{Atreya Punarvasu, अत्रेय पुनर्वसु}:::mix
Atr --> Agn(Agnivesha, अग्निवेश):::mix
Agn --> Crk((Refined by Charaka, चरक)):::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Charak Samhita - Categories Flowchart
graph LR
A[Charak Samhita] --> B(सूत्रस्थान, Sutra Sthana)
A --> C(निदानस्थान, Nidana Sthana)
A --> D(विमानस्थान, Vimana Sthana)
A --> E(शरीरस्थान, Sharira Sthana)
A --> F(इंद्रियस्थान, Indriya Sthana)
A --> G(चिकित्सास्थान, Chikitsa Sthana)
A --> H(कल्पस्थान, Kalpa Sthana)
A --> I(सिद्धीस्थान, Siddhi Sthana)
B --> B1[Fundamentals of Ayurveda]
C --> C1[Diagnosis of Diseases]
D --> D1[Special Examination Techniques]
E --> E1[Anatomy and Physiology]
F --> F1[Signs and Prognosis]
G --> G1[Therapeutic Management]
H --> H1[Pharmacy and Formulations]
I --> I1[Successful Therapeutic Procedures]
Charak Samhita - 7 Sthana Overview
graph LR
A[Charak Samhita] --> B[Sutra Sthana 30 chapters]
A --> C[Nidana Sthana 8 chapters]
A --> D[Vimana Sthana 8 chapters]
A --> E[Sharira Sthana 8 chapters]
A --> F[Chikitsa Sthana 30 chapters]
A --> G[Kalpa Sthana 12 chapters]
A --> H[Siddhi Sthana 12 chapters]
Charak Samhita Sutra Sthana - Chapter Overview
graph LR
A[Charak Samhita Sutra Sthana] --> A1[1 Deerghanjivitiya, दीर्घजीवितीय]
A --> A2[2 Apamargatanduliya, अपमार्गतड्डलीय]
A --> A3[3 Aaragvadhiy आरग्वधीय]
A --> A4[4 Shadvirechanashatashritiya, ]
A --> A5[5 Matrashitiy, मात्राशितीय]
A --> A6[6 Tasyashitiyam, तस्याशितीय]
A --> A7[ न वेगांधारणीयाध्याय N ivruttanashitiyam]
A --> A8[8 इंद्रियोपक्रमणीयाध्याय, Indriyopkramaniya]
A --> A9[9 खुन्गाकचतुष्पादाध्याय, Rasavimaniya]
A --> A10[10 तिस्त्रैषणीयाध्याय, Trividhakukshiya]
A --> A11[11 Trividhasheshaniyam]
A --> A12[12 Viruddhanna Vijnaniya]
A --> A13[13 Santarpaniya]
A --> A14[14 Apatarpaniya]
A --> A15[15 Kriyakalpa]
A --> A16[16 Ashtau Ninditiya]
A --> A17[17 Annapana Vidhi]
A --> A18[18 Dashapranayataniya]
A --> A19[19 Atreyabhadrakapyiya]
A --> A20[20 Vikriti Vijnaniya]
A --> A21[21 Ashtau Roganika]
A --> A22[22 Ardita Chikitsa]
A --> A23[23 Raktapitta Chikitsa]
A --> A24[24 Gulma Chikitsa]
A --> A25[25 Udara Chikitsa]
A --> A26[26 Shotha Chikitsa]
A --> A27[27 Jwara Chikitsa]
A --> A28[28 Roganidana]
A --> A29[29 Arishta Lakshana]
A --> A30[30 Tantu Sharira]
Charak Samhita - Nidana Sthana Chapters
graph LR
A[Nidana Sthana] --> N1[1 Jwara Nidana]
A --> N2[2 Raktapitta Nidana]
A --> N3[3 Gulma Nidana]
A --> N4[4 Prameha Nidana]
A --> N5[5 Kushta Nidana]
A --> N6[6 Unmada Nidana]
A --> N7[7 Apasmara Nidana]
A --> N8[8 Rajayakshma Nidana]
Charak Samhita - Vimana Sthana Chapters
graph LR
A[Vimana Sthana] --> V1[1 Rasa Vimana]
A --> V2[2 Trividhakukshi Vimana]
A --> V3[3 Rogabhishagjitiya Vimana]
A --> V4[4 Vyadhita Rupiya Vimana]
A --> V5[5 Annapanavidhi Vimana]
A --> V6[6 Rogavibhaga Vimana]
A --> V7[7 Vimana of Seven Doshas]
A --> V8[8 Vikriti Vijnaniya Vimana]
Charak Samhita - Sharira Sthana Chapters
graph LR
A[Sharira Sthana] --> S1[1 Garbhavakranti Sharira]
A --> S2[2 Garbhavakranti Sharira Dvitiya]
A --> S3[3 Sharira Sankhya Sharira]
A --> S4[4 Mahati Sharira]
A --> S5[5 Shira Vyadhihara Sharira]
A --> S6[6 Sharira Vyadhi Nidan Sharira]
A --> S7[7 Trimarmiya Sharira]
A --> S8[8 Purusha Vichaya Sharira]
Charak Samhita - Chikitsa Sthana Chapters
graph LR
A[Chikitsa Sthana] --> C1[1 Jwara Chikitsa]
A --> C2[2 Raktapitta Chikitsa]
A --> C3[3 Gulma Chikitsa]
A --> C4[4 Prameha Chikitsa]
A --> C5[5 Kustha Chikitsa]
A --> C6[6 Unmada Apasmara Chikitsa]
A --> C7[7 Rajayakshma Chikitsa]
A --> C8[8 Arshas Chikitsa]
A --> C9[9 Bhagandara Chikitsa]
A --> C10[10 Udara Chikitsa]
A --> C11[11 Arsha Shotha Chikitsa]
A --> C12[12 Vata Vyadhi Chikitsa]
A --> C13[13 Hikka Shvasa Chikitsa]
A --> C14[14 Kasa Chikitsa]
A --> C15[15 Pandu Kamala Chikitsa]
A --> C16[16 Shotha Chikitsa]
A --> C17[17 Chhardi Chikitsa]
A --> C18[18 Atisara Chikitsa]
A --> C19[19 Grahani Chikitsa]
A --> C20[20 Visarpa Chikitsa]
A --> C21[21 Masurika Chikitsa]
A --> C22[22 Sannipata Jwara Chikitsa]
A --> C23[23 Agantu Roga Chikitsa]
A --> C24[24 Bala Roga Chikitsa]
A --> C25[25 Vatavyadhi Chikitsa]
A --> C26[26 Apasmara Chikitsa]
A --> C27[27 Jwara Prakarana]
A --> C28[28 Tandra Chikitsa]
A --> C29[29 Trishna Chikitsa]
A --> C30[30 Visha Chikitsa]
Charak Samhita - Kalpa Sthana Chapters
graph LR
A[Kalpa Sthana] --> K1[1 Madanakalpa]
A --> K2[2 Ikshvaku Kalpa]
A --> K3[3 Kutaja Kalpa]
A --> K4[4 Shyama Kalpa]
A --> K5[5 Arka Kalpa]
A --> K6[6 Danti Kalpa]
A --> K7[7 Saptala Kalpa]
A --> K8[8 Arjaka Kalpa]
A --> K9[9 Karavira Kalpa]
A --> K10[10 Jayapala Kalpa]
A --> K11[11 Snuhi Kalpa]
A --> K12[12 Dhamargava Kalpa]
Charak Samhita - Siddhi Sthana Chapters
graph LR
A[Siddhi Sthana] --> S1[1 Sneha Siddhi]
A --> S2[2 Sweda Siddhi]
A --> S3[3 Vamana Virechana Siddhi]
A --> S4[4 Asthapana Anuvasana Siddhi]
A --> S5[5 Anuvasana Siddhi]
A --> S6[6 Asthapana Siddhi]
A --> S7[7 Vamana Siddhi]
A --> S8[8 Virechana Siddhi]
A --> S9[9 Niruha Siddhi]
A --> S10[10 Nasya Siddhi]
A --> S11[11 Rakta Mokshana Siddhi]
A --> S12[12 Sarva Siddhi]
मन
आत्मा
शरीर
Chapter 1 (Sutra Sthana) - Deerghanjivitiya
graph LR
A[Chapter 1 Sutra Sthana - Deerghanjivitiya] --> B[त्रिविध प्रकार Threefold Types]
A --> C[षड् रस Six Tastes]
A --> D[पंच महाभूत Five Elements]
A --> E[त्रिदोष Three Doshas]
A --> F[त्रिविध परिमाण Three Measures]
A --> G[द्विविध औषधि Two Medicines]
B --> B1[त्रिविध रोग]
B --> B2[त्रिविध चिकित्सा]
B --> B3[त्रिविध आयु]
B --> B4[त्रिविध बल]
B --> B5[त्रिविध कारण]
B --> B6[त्रिविध शारीरिक दोष]
B --> B7[त्रिविध मानसिक दोष]
B5 --> B5a[आसात्म्येन्द्रियार्थ संपर्क]
B5 --> B5b[प्रज्ञापराध]
B5 --> B5c[काल]
B7 --> B7a[रज]
B7 --> B7b[तम]
B7 --> B7c[सत्त्व]
C --> C1[मधुर Sweet]
C --> C2[अम्ल Sour]
C --> C3[लवण Salty]
C --> C4[तिक्त Bitter]
C --> C5[कटु Pungent]
C --> C6[कषाय Astringent]
D --> D1[आकाश Ether]
D --> D2[वायु Air]
D --> D3[अग्नि Fire]
D --> D4[अप Water]
D --> D5[पृथ्वी Earth]
E --> E1[वात]
E --> E2[पित्त]
E --> E3[कफ]
F --> F1[काल परिमाण]
F --> F2[देश परिमाण]
F --> F3[दोष परिमाण]
G --> G1[शोधन Cleansing]
G --> G2[शमन Palliative]
दोषांचे शामक
graph TD
Vat[वात]:::concrete
Vat --> God[गोड]:::mix
Vat --> Amb[आंबट]:::mix
Vat --> Khr[खारट]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
graph TD
Pit[पित्त]:::concrete
Pit --> God[गोड]:::mix
Pit --> Tur[तुरट]:::mix
Pit --> Kad[कडू]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
graph TD
Kaf[कफ]:::concrete
Kaf --> Tkh[तिखट]:::mix
Kaf --> Tur[तुरट]:::mix
Kaf --> Kad[कडू]:::mix
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Medicinal Substances (द्रव्य) Flowchart
graph LR
MS[Medicinal Substances द्रव्य]:::concrete
MS --> Org[Based on Origin]:::mix
MS --> Tha[Based on Therapeutic Action]:::mix
Org --> Jan[Jangama, Animal-Origin]:::rmc
Org --> Aud[Audbhida, Plant-Origin]:::rmc
Org --> Par[Parthiva, Mineral-Origin]:::rmc
Aud --> Van[Vanaspati, Fruits without flowers]:::material
Aud --> Vans[Vanaspatya, Fruits with flowers]:::material
Aud --> Vir[Virudha, Creepers]:::material
Aud --> Aus[Aushadha, Annual Herbs]:::material
classDef concrete fill:#d4edda,stroke:#2d6a4f,stroke-width:2px;
classDef mix fill:#cfe2ff,stroke:#084298,stroke-width:2px;
classDef rmc fill:#fff3cd,stroke:#664d03,stroke-width:2px;
Moolavarga (Medicinal Root Groups)
graph LR
A([Medicinal Roots मूलवर्ग])
A --> B{Therapeutic Groups}
B --> C1[📗 Jeevaneeya Life-promoting]
B --> C2[📘 Balyā Strength-promoting]
B --> C3[📙 Deepaneeya Digestive Stimulant]
B --> C4[📕 Truptighna Relieves Heaviness]
B --> C5[📒 Sandhaneeya Wound-healing]
B --> C6[📓 Shothaghna Anti-inflammatory]
B --> C7[📔 Mutrala Diuretic]
C1 --> D1((Restores vitality & immunity))
C2 --> D2((Promotes strength & stamina))
C3 --> D3((Improves appetite & digestion))
C4 --> D4((Removes post-meal sluggishness))
C5 --> D5((Aids wound & tissue healing))
C6 --> D6((Reduces inflammation & swelling))
C7 --> D7((Enhances urine flow))
C5 --> E1{Example Herbs}
E1 --> F1[[Lodhra]]
E1 --> F2[[Yashtimadhu]]
E1 --> F3[[Sariva]]
Types of Yavagu in Ayurveda
दुसऱ्या अध्यायात अपामार्ग (अघाडा) च्या बियांचा उपयोग सांगितला आहे. बियांना तांदूळ म्हणण्याचा प्रघात आहे.
यवागू ही वीर्यप्रधान औषध द्रव्यांनी व रसप्रधान आहार द्रव्यांनी मिळून सिद्ध करतात.
वीर्य
graph LR
A((वीर्य)) --> B(तीक्ष्ण)
A --> C(मध्यम)
A --> D(मृदू)
B --> B1(सुंठ)
C --> C1(बेलमूळ, ऐरणमूळ)
D --> D1(आवळा)
B1 --> B2(1 तोळा, 10 ग्रॅम)
C1 --> C2(2 तोळे, 20 ग्रॅम)
D1 --> D2(4 तोळे, 40 ग्रॅम)
पंचमुळे
graph LR
A((पंचमुळे)) --> B(लत्रूपंचमुळ)
A --> C(बृहत्पंचमुळ)
A --> D(तृणपंचमूळ)
A --> E(२ रे तृणपंचमूळ)
A --> F(वल्लीपंचमूळ)
B --> B1(सालवन, पिठवण, डोर्ली, गोखरू, रिंगणी)
C --> C1(शतावरी, विदारीकंद, जीवंती, पाषाणी, जीवक)
D --> D1(गंधाण गवत, हला,अश्वद्रष्ट्रा , शिरीष, कास्र्रविंदा)
E --> E1(शर, इक्षु, दर्भ, कसई, साळीभात)
F --> F1(गुळवेल, मेंढशिंगी, उपळसरी, विदारिका, निशा)
graph LR
A[यवागू, Yavagu Rice Gruel] --> B(पेया)
A --> C(मंड)
A --> D(विलेपी)
B --> B1{Thin, watery consistency, ६ पट पाणी}
B --> B2[Used in digestion issues]
C --> C1{Only rice water, १४ पट पाणी}
C --> C2[Used in fever, light food]
D --> D1{Thick consistency, ४ पट पाणी}
D --> D2[Nourishing & strengthening]
दुग्ध गुण (Abilities of Animal Milks)
graph LR
A[दुग्ध गुण Animal Milks] --> B1[गायचे दूध Cow Milk]
A --> B2((म्हशीचे दूध Buffalo Milk))
A --> B3[बकरीचे दूध Goat Milk]
A --> B4[उंटाचे दूध Camel Milk]
A --> B5[घोडीचे दूध Mare Milk]
A --> B6[मेंढीचे दूध Sheep Milk]
B1 --> C1(बलवर्धक)
B1 --> C2(पौष्टिक)
B1 --> C3(रसायन)
B1 --> C4(दीर्घायुष्यकारी)
B1 --> C5(सर्वश्रेष्ठ औषधत्व)
B2 --> D1((गुरु))
B2 --> D2((बल्य))
B2 --> D3((कफवर्धक))
B2 --> D4((निद्राजनक))
B2 --> D5((अति पौष्टिक))
B2 --> D6((वातशामक))
B3 --> E1(लघु)
B3 --> E2(सुपाच्य)
B3 --> E3(ज्वरनाशक)
B3 --> E4(क्षय व रक्तपित्त मध्ये हितकारी)
B4 --> F1(रुक्ष)
B4 --> F2(पाचन सुधारक)
B4 --> F3(मूत्रल)
B4 --> F4(मधुमेहसाठी उपयुक्त)
B5 --> G1(पित्तशामक)
B5 --> G2(रुक्ष)
B5 --> G3(सारक)
B5 --> G4(मल विसर्जनास उपयुक्त)
B6 --> H1(गुरु)
B6 --> H2(बल्य)
B6 --> H3(कफवर्धक)
B6 --> H4(ताकद वाढवणारे)
B6 --> H5(थंड)
Qualities of a Good Physician
graph LR
A[Qualities of a Good Physician] --> B(शास्त्रज्ञानम् : Knowledge of Scriptures)
A --> C(दृष्टकर्मा : Practical Experience)
A --> D(दक्ष : Skillfulness)
A --> E(शुचि : Purity & Ethical Conduct)
subgraph "Why Important"
F(Health is Life’s Foundation)
G(Physician ensures Health Restoration)
H(Ethical & skillful practice maintains trust)
end
A --> F
A --> G
A --> H
Causes of Diseases
graph TD
A[Causes of Diseases] --> B(असात्मेन्द्रियार्थसंसर्ग)
A --> C(प्रज्ञापराध)
A --> D(काल)
B --> E[Improper use of senses]
C --> F[Misuse of intellect]
D --> G[Time & seasonal variations]
E --> H[Dosha Imbalance]
F --> H
G --> H
H --> I[Disturbed Dhatus, Agni, Srotas]
I --> J[Disease Manifestation]
Classification of Treatments
graph LR
A[Classification of Treatments] --> B(अपदर्शनीय चिकित्सा)
A --> C(व्याधिहरण चिकित्सा)
B --> D[Preservation of Health]
D --> E[Dinacharya Daily Routine]
D --> F[Ritucharya Seasonal Regimen]
D --> G[Rasayana, Vajikarana]
D --> H[Sadvritta]
C --> I[Curing of Diseases]
I --> J[Panchakarma 5 Bio-purifications]
I --> K[Shamana Palliative Therapy]
I --> L[Medications, Diet, Lifestyle Modifications]
Four Pillars of Treatment
graph LR
A[Four Pillars of Treatment] --> B(भिषक् : Physician)
A --> C(द्रव्य : Medicine)
A --> D(उपस्थाता : Nurse/Attendant)
A --> E(रोगी : Patient)
B --> F[Shastrajna, Drshtakarma, Daksha, Shuchi]
C --> G[Bahukalpa, Bahuguna, Yogyata, Sampat]
D --> H[Anurakta, Daksha, Shuchi, Upacharakushala]
E --> I[Smrti, Anurakta, Jnapaka, Dhrti]
Basic Guidelines for Healthy Living
graph LR
A[Aims of Ayurveda]
A --> B(स्वस्थस्य स्वास्थ्यरक्षणं)
A --> C(आतुरस्य विकारप्रशमनं)
B --> D[Basic Guidelines for Healthy Living]
D --> E[दिनचर्या Daily Regimen]
D --> F[ऋतुचर्या Seasonal Regimen]
D --> G[सद्वृत्त Ethical Conduct]
D --> H[आहारविधि Dietary Rules]
D --> I[विहार Wholesome Habits]
D --> J[रसायन Rejuvenation Therapy]
E --> E1[Early Rising, Oil Massage, Exercise]
E --> E2[Bathing, Balanced Meals, Sleep]
F --> F1[Seasonal Food, Activity Adjustments]
G --> G1[Truthfulness, Compassion, Restraint]
H --> H1[Fresh, Balanced, Timely Meals]
I --> I1[Avoid Overexertion, Stress]
J --> J1[Use of Rasayana herbs, Rejuvenative Practices]
Seasonal Regimen Ritucharya
graph LR
A[Ritucharya]
A --> B(हेमंत)
B --> B1[Agni Increases]
B --> B2[Heavy, Oily Food, Milk, Meat Soup]
B --> B3[Oil Massage, Exercise, Sunbath]
A --> C(शिशिर)
C --> C1[High Agni persists]
C --> C2[Warm, nourishing food]
C --> C3[Warm clothes, Oil Massage]
A --> D(वसंत)
D --> D1[Kapha Aggravation]
D --> D2[Light, dry, spicy food]
D --> D3[Exercise, Dry Massage]
A --> E(ग्रीष्म)
E --> E1[Pitta increases]
E --> E2[Cool, sweet, liquid food]
E --> E3[Cooling drinks, Avoid Sun]
A --> F(वर्षा)
F --> F1[Vata aggravation]
F --> F2[Warm, oily, sour food]
F --> F3[Oil Massage, Indoor stay]
A --> G(शरद)
G --> G1[Pitta aggravation]
G --> G2[Sweet, Bitter, Cooling food]
G --> G3[Moonlight exposure, Cold Bath]
0 Comments
If you have any doubts, suggestions , corrections etc. let me know